20 V 1890: jak krakowianie kąpali się w Wiśle

 

Cudnej urody rymowanka umieszczona w prasie miała za zadanie zachęcić panów do kąpieli w wodzie wiślanej. Dlaczego akurat panów?

W XIX wieku nie do pomyślenia było by kobiety mogły kąpać się wspólnie z mężczyznami, nawet mimo faktu, że ówczesne stroje kąpielowe dla pań były długimi do kostek koszulami w komplecie z ceratowymi czepkami mającymi ukryć wymyślne fryzury.

Damski strój kąpielowy z drugiej połowy XIX wieku [źródło]

Wspomniane łazienki Franciszka Wójcickiego mieściły się na Wiśle w okolicach dzisiejszego mostu Dębnickiego. W publikacji Katarzyny Zbroi i Konrada Myślika "Nieznany portret Krakowa" (którą to serdecznie polecam) czytamy, że Julia Wójcicka starała się o umieszczenie łazienek pływających na wodzie i pozwolenie takie od Namiestnictwa z siedzibą we Lwowie dostała dopiero 3 maja 1898 roku. A jednak powyższe ogłoszenie pokazuje, że łazienki działały już wcześniej. Możemy odnaleźć informację w "Kalendarzu Krakowskim Józefa Czecha", że Franciszek Wójcicki zmarł 2 listopada 1898 roku, mając jedynie 38 lat. Jego młoda żona, Julia, pozostając sama z dwójką dzieci w Krakowie, odziedziczyła po mężu skład nafty oraz łazienki, na których to prowadzenie otrzymała pozwolenie jeszcze za życia Franciszka, o które zaczęła się starać trzy lata wcześniej, widocznie w obliczu choroby męża.

Wracając jednak do samych kąpieli, Magistrat krakowski w 1887 roku po zbadaniu głębokości wody "przydzielił" odpowiednie fragmenty Wisły dla poszczególnych stanów. I tak jako miejsca bezpieczne do kąpieli:

- dla kobiet i dzieci ustalono "na Półwsiu zwierzynieckim teren od topoli naprzeciw słupa fortyfikacyjnego, stojącego na prawym brzegu Wisły w Dębnikach, aż do ogrodu owocowego nad Wisłą" oraz "na Kazimierzu od tamy do budki strażnika akcyzowego pod Skałką";

- dla mężczyzn wybrano teren "między rogatką Zwierzyniecką, a wałem fortyfikacyjnym" (czyli łazienki Wójcickiego), "od przedłużenia ulicy Piekarskiej do rowu przy realności Schonberga" (dom ten znajdował się przy ulicy Skawińskiej), "od budki akcyzowej poniżej mostu podgórskiego do słupa przy folwarku miejskim";

- dla c. k. wojska przeznaczono miejsce "od budki strażnika akcyzowego (także przy ulicy Skawińskiej) pod Skałką do ulicy Piekarskiej" i "od pieca wapiennego Schonbergów do ogrodu realności l. 33. Dz. VIII";

- osobno wyznaczono także teren dla pławienia koni "poniżej Skałki od cegielni do pieca wapiennego" i poniżej mostu podgórskiego od słupa folwarku na Dajworze do tamy rybackiej".

Wspomniane lokalizacje służyły do kąpieli na otwartej wodzie, natomiast można było także korzystać z zamkniętych łazienek, które także się tam znajdowały. Wójcicki przekonywał panów do kąpieli oczyszczeniem nie tylko ciała, ale i ducha, "nawet 3 razy dziennie". Biorąc pod uwagę, że Kraków nie był wtedy skanalizowany i w domu można było liczyć co najwyżej na balię z wodą nie dziwi fakt, że sezon kąpielowy zaczynał się tak wcześnie, bo już w maju.

Widok z Wawelu w stronę Zwierzyńca z 1880 roku, fot. Ignacy Krieger [źródło]

Powyższe zdjęcie ukazuje widok z zamku wawelskiego na Wisłę w stronę Zwierzyńca. Na fotografii nie ma jeszcze mostu kolejowego (obecnie Dębnickiego), który powstał w latach 1887-1888. Jeśli przyjrzeć się uważnie, na Wiśle poniżej kopca Kościuszki widać zakotwiczone na wodzie domki kąpielowe. Jak pisze Stanisław Broniewski: Na przycumowanych galarach stały z desek sklecone szaleciki-garderoby, z których schodziło się przez burtę wprost do koszykowego kojca, rozmiaru nieco większej szafy (...).

Widok z Wawelu w stronę Zwierzyńca, lata 1905-1925 [źródło]

Zdjęcie to także zostało wykonane z Wawelu, ale nieco później, gdyż wybudowany już został kratowy most kolejowy. Na pierwszym planie oraz pod mostem po prawej stronie widoczne są właśnie opisywane wcześniej domki kąpielowe.

Jeszcze w latach 60. mieszkańcy Krakowa mogli się cieszyć latem kąpielami w Wiśle i zabawami na plaży. Dziś trzeba by odejść od zmysłów, żeby chcieć się zamoczyć w tej wodzie.

Plażowicze pod Wawelem, 1929 rok [źródło]

Fragment prasowy pochodzi z czasopisma "Nowa Reforma" 1890, nr 114 (20 V).

Bibliografia:
1. Dziennik Rozporządzeń dla stoł. król. miasta Krakowa 1887, L. 9
2. Barbara Zbroja, Konrad Myślik, Nieznany portret Krakowa, Kraków 2010
3. Stanisław Broniewski, Igraszki z czasem, Kraków 1973
4. Spis ludności m. Krakowa z roku 1900